«Ψωμί, παιδία, ελευθερία» ήταν το βασικό σύνθημα των φοιτητών και μαθητών που κλείστηκαν στο Πολυτεχνείο από την Δευτέρα 13 έως Παρασκευή 17 Νοεμβρίου 1973, και βγήκαν μόνο όταν ένα πολεμικό τανκ, από τα πολλά που είχαν πλημμυρίσει τους δρόμους του κέντρου της Αθήνας, έσπασε την σιδερένια πύλη του Πολυτεχνείου, και επέτρεψε στην δικτατορία του Παπαδόπουλου και του Ιωαννίδη να εισβάλλει στο ιστορικό κτίριο, να τσαλαπατήσει και να σκοτώσει τους φοιτητές που το φώναζαν.
Άραγε πεινούσαν οι φοιτητές και φώναζαν «ψωμί»;
Δεν είχαν σχολεία και πανεπιστήμια και φώναζαν «παιδεία»;
Και γιατί φώναζαν «ελευθερία» μαζί με τα δύο άλλα; Τι σχέση έχει η «ελευθερία» με το «ψωμί», και την «παιδεία»;
Αυτά τα τρία στοιχεία είναι αλληλένδετα, απαραίτητα το ένα για το άλλο. Επίσης, γιατί αποτελούν κορυφαίες προϋποθέσεις της δυτικής φιλελεύθερης δημοκρατίας, και γιατί στην σημερινή Ελλάδα λείπουν και τα 3, και έτσι η Γενιά του Πολυτεχνείου επαναλαμβάνεται, και έρχεται να δέσει, να αδελφώσει στην ιστορία με την σημερινή Γενιά των απανταχού Νέων της Ελλάδας.
Άραγε πεινούσαν οι φοιτητές και φώναζαν «ψωμί»;
Δεν είχαν σχολεία και πανεπιστήμια και φώναζαν «παιδεία»;
Και γιατί φώναζαν «ελευθερία» μαζί με τα δύο άλλα; Τι σχέση έχει η «ελευθερία» με το «ψωμί», και την «παιδεία»;
Αυτά τα τρία στοιχεία είναι αλληλένδετα, απαραίτητα το ένα για το άλλο. Επίσης, γιατί αποτελούν κορυφαίες προϋποθέσεις της δυτικής φιλελεύθερης δημοκρατίας, και γιατί στην σημερινή Ελλάδα λείπουν και τα 3, και έτσι η Γενιά του Πολυτεχνείου επαναλαμβάνεται, και έρχεται να δέσει, να αδελφώσει στην ιστορία με την σημερινή Γενιά των απανταχού Νέων της Ελλάδας.
Ναι, στην Ελλάδα του Νοεμβρίου 1973 υπήρχε «ψωμί», και ήταν μάλιστα φτηνό. Για τους φοιτητές όμως μέσα στο Πανεπιστήμιο την Παρασκευή 17 Νοεμβρίου τα τρόφιμα είχαν τελειώσει προ πολλού. Ο Παπαδόπουλος ήταν της γνώμης να μην γίνει βίαιη επέμβαση στο Πολυτεχνείο διότι λόγω πείνας, οι φοιτητές θα έβγαιναν μόνοι τους. Ωστόσο είχε πάρει ήδη, επί μία βδομάδα, τόσο μεγάλη διεθνή δημοσιότητα το θέμα των φοιτητών στο Πολυτεχνείο που η χούντα δεν μπορούσε να περιμένει άλλο. Κάθε ώρα που περνούσε εξέθετε την χούντα ανεπανόρθωτα γιατί κατέρρεε το ιδεολογικό κατασκεύασμα που προσπαθούσε επί 7 χρόνια να πείσει τους Έλληνες ότι το πραξικόπημα που έγινε στις 21 Απριλίου 1967, καταλύοντας την – έστω με χίλια προβλήματα – δημοκρατία, ήταν «επανάσταση» πατριωτών και όχι προδοτών. Τα γεγονότα της Κύπρου 6 μήνες μετά απέδειξαν περίτρανα, πόσο προδότες ήταν.
Ωστόσο για τους κλεισμένους μέσα στο Πολυτεχνείο, και τα λίγα τρόφιμα που τους πέταγαν μέσα από τα κάγκελα ο κόσμος, ήταν αρκετά. Και αυτό γιατί μέσα στο Πολυτεχνείο η κάθε μπουκιά ψωμί ήταν, συμβολικά τουλάχιστον, ελεύθερη. Και ο συμβολισμός του «ψωμιού», όπως υπάρχει και στην Θρησκεία μας, είναι πηγή δύναμης και ευλογίας μόνο εάν κερδίζεται τίμια, και καταναλώνεται ελεύθερα.
Οι φοιτητές λοιπόν, δεν ζητούσαν απλά φαγητό. Ζητούσαν την πραγματική θρέψη που δίνει η ελευθερία της σκέψης και έκφρασης, έτσι ώστε το ψωμί, δηλαδή η πραγματική γνώση, να είναι ελεύθερη και προσβάσιμη σε όλους.
Ούτε τότε, ούτε σήμερα υπάρχει προσφορά πραγματικής γνώσης. Και σήμερα μάλιστα, πολλοί Έλληνες γονείς, λόγω της τεράστιας ανεργίας, αδυνατούν να εγγυηθούν το αυτονόητο δικαίωμα στα παιδιά τους: Να έχουν ψωμί. Πράγμα που μας φέρνει έντονα να αντιπαραβάλουμε τις κατοχικές συνθήκες της Ελλάδας από τα μέσα του 1941-1944. Πιο σημαντικό όμως, ακόμα και από το φυσικό ψωμί, είναι η σημερινή παντελής στέρηση πραγματικής παιδείας, το δεύτερο κομμάτι από το τρίπτυχο του συνθήματος «Ψωμί-Παιδεία-Ελευθερία». Έτσι τα σημερινά παιδιά βιώνουν και μια ιδιότυπη κατοχή αλλά και μια χούντα με δημοκρατικό μανδύα.
Μα, θα πει κανείς, δεν υπάρχουν σχολεία, δεν λειτουργούν τα πανεπιστήμια; Γιατί φώναζαν για παιδεία οι φοιτητές του 1973 και γιατί το ξαναφωνάζουν και σήμερα;
Τα σχολεία και τα πανεπιστήμια στην χούντα του 1973, προφανώς ήταν φιμωμένα. Δεν υπήρχε ελεύθερη διακίνηση σκέψης, και η κριτική του καθεστώτος απαγορεύονταν επ’ απειλή βασανιστηρίων και φυλάκισης. Τότε λοιπόν οι φοιτητές φώναζαν να απελευθερωθεί η παιδεία, και οι φοιτητές να μπορούν να συλλογούνται ελεύθερα, ώστε να συλλογούνται καλά, όπως έλεγε και ο Ρήγας Φεραίος.
Σήμερα, θύμα ενός κομματικού κράτους και μίας πολιτικής σταδιακής αποδόμησης των εννοιών Θεός – Πατρίδα – Λαός - Εργασία – Οικογένεια - Πρόοδος, στα πρότυπα μιας στρεβλής νέο-σοσιαλιστικής εκπαίδευσης που πρέσβευε μόνο δικαιώματα χωρίς καμμία υποχρέωση, οι γενιές μετά το Πολυτεχνείο καθοδηγήθηκαν γρήγορα στο να γίνουν πελάτες ενός στρεβλού κράτους, που δεν παρήγαγε Πολίτες αλλά Πελάτες. Πελάτες, χωρίς παιδεία, που ενώ τυπικά ήταν ελεύθερη να διακινεί όλες τις ιδέες, έσπειρε και έτρεφε εν τούτοις συστηματικά την άγνοια της ιστορίας, την άγνοια της Κοινωνίας Πολιτών, την αποξένωση από οτιδήποτε πατριωτικό, εθνικό, θρησκευτικό, αλλοτρίωση από οτιδήποτε που έδινε εθνική ταυτότητα στον Έλληνα και την Ελληνίδα, αγάπη για την χώρα, σεβασμό για τον συνέλληνα. Αντίθετα, η σοσιαλιστική παιδεία έσπειρε την ιδέα ότι το κράτος δεν είναι δικό σου, αλλά κάτι που πρέπει να το εκμεταλλευθείς για προσωπικό όφελος, ότι είναι οιονεί εχθρός, ότι το να είσαι πατριώτης είναι οπισθοδρομικό, ότι η Σημαία μπορεί να καίγεται από τον καθένα και ότι η αξία του υπέρτατου εθνικού συμβόλου είναι θέμα προσωπικής άποψης και διαπραγμάτευσης, ότι είναι «ξύπνιο» και «μαγκιά» να βολευτείς εσύ και ας καεί ο γείτονας σου. Και έτσι το κράτος σήμερα, κάτω από αυτή την παιδεία, έγινε ένα τέρας, ένας εχθρός του Πολίτη, που συμφέρει να υπάρχει μόνο για κείνους που πάντα το χρησιμοποίησαν και το μετέτρεψαν σε προδότη του Έθνους για το δικό τους συμφέρον.
Αυτήν την παιδεία φωνάζουν και σήμερα οι φοιτητές ότι θέλουν να αλλάξει. Να μην είναι πλέον δέσμια της ξύλινης προοπτικής, του συμφέροντος και της γλώσσας των κομμάτων, να μην φοβάται να θαυμάσει τους προγόνους μας, την ρωμιοσύνη, τις Αρχαίες, Βυζαντινές και νεώτερες ιστορικές μας ρίζες και να επιδιώξει να μιμηθεί και να ξεπεράσει τους προγόνους, να τολμήσει να μεταλαμπαδεύσει ένα καινούργιο Ελληνικό Πολιτισμό που να γίνει πρότυπο πολιτιστικού παραδείγματος στην Ευρώπη. Να χτίσει καινούργιους Πολίτες, οι οποίοι όμως πρώτα να είναι συνειδητοποιημένοι Έλληνες, πατριώτες και αδελφωμένοι, και μετά Ευρωπαίοι.
Πράγμα που μας φέρνει στο τρίτο και τελευταίο κομμάτι του τρίπτυχου: «Ελευθερία»
Τίποτε από τα παραπάνω δεν μπορεί να γίνει πραγματικότητα αν ένας Λαός είναι υπό κατοχή, όπως είναι σήμερα ο Ελληνικός. Μπορεί να γίνεται μεγάλη προσπάθεια, από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης να αμβλυνθεί η εικόνα της στυγνής κατοχής και κοινωνικής δυστυχίας της Ελλάδος, αλλά δεν υπάρχει πλέον «Ελευθερία» στην Ελλάδα. Και αυτή την φορά, η κατοχή είναι χειρότερη γιατί γίνεται με τις ευλογίες και απόλυτη υπαιτιότητα των «φιλελεύθερων δυτικών δημοκρατιών».
Μόνη μας ελπίδα επιβίωσης στους πολύ δύσκολους καιρούς που έρχονται, είναι η πίστη μας στην Αθάνατη Ελεύθερη Ελλάδα και στον Αθάνατο Ελεύθερο Λαό της, που έχει επιζήσει πολύ χειρότερα. Ελπίδα μας είναι η Πίστη στο μεγαλείο του αγώνα του Λαού αυτού που αναφύεται σαν σπάνιος καρπός ενός δένδρου που όλοι μας πιστεύαμε – και που τόσες προσπάθειες έκαναν και συνεχίζουν να κάνουν για να πιστέψουμε - ότι ήταν ξεραμένο και νεκρό προ πολλού.
Ωστόσο για τους κλεισμένους μέσα στο Πολυτεχνείο, και τα λίγα τρόφιμα που τους πέταγαν μέσα από τα κάγκελα ο κόσμος, ήταν αρκετά. Και αυτό γιατί μέσα στο Πολυτεχνείο η κάθε μπουκιά ψωμί ήταν, συμβολικά τουλάχιστον, ελεύθερη. Και ο συμβολισμός του «ψωμιού», όπως υπάρχει και στην Θρησκεία μας, είναι πηγή δύναμης και ευλογίας μόνο εάν κερδίζεται τίμια, και καταναλώνεται ελεύθερα.
Οι φοιτητές λοιπόν, δεν ζητούσαν απλά φαγητό. Ζητούσαν την πραγματική θρέψη που δίνει η ελευθερία της σκέψης και έκφρασης, έτσι ώστε το ψωμί, δηλαδή η πραγματική γνώση, να είναι ελεύθερη και προσβάσιμη σε όλους.
Ούτε τότε, ούτε σήμερα υπάρχει προσφορά πραγματικής γνώσης. Και σήμερα μάλιστα, πολλοί Έλληνες γονείς, λόγω της τεράστιας ανεργίας, αδυνατούν να εγγυηθούν το αυτονόητο δικαίωμα στα παιδιά τους: Να έχουν ψωμί. Πράγμα που μας φέρνει έντονα να αντιπαραβάλουμε τις κατοχικές συνθήκες της Ελλάδας από τα μέσα του 1941-1944. Πιο σημαντικό όμως, ακόμα και από το φυσικό ψωμί, είναι η σημερινή παντελής στέρηση πραγματικής παιδείας, το δεύτερο κομμάτι από το τρίπτυχο του συνθήματος «Ψωμί-Παιδεία-Ελευθερία». Έτσι τα σημερινά παιδιά βιώνουν και μια ιδιότυπη κατοχή αλλά και μια χούντα με δημοκρατικό μανδύα.
Μα, θα πει κανείς, δεν υπάρχουν σχολεία, δεν λειτουργούν τα πανεπιστήμια; Γιατί φώναζαν για παιδεία οι φοιτητές του 1973 και γιατί το ξαναφωνάζουν και σήμερα;
Τα σχολεία και τα πανεπιστήμια στην χούντα του 1973, προφανώς ήταν φιμωμένα. Δεν υπήρχε ελεύθερη διακίνηση σκέψης, και η κριτική του καθεστώτος απαγορεύονταν επ’ απειλή βασανιστηρίων και φυλάκισης. Τότε λοιπόν οι φοιτητές φώναζαν να απελευθερωθεί η παιδεία, και οι φοιτητές να μπορούν να συλλογούνται ελεύθερα, ώστε να συλλογούνται καλά, όπως έλεγε και ο Ρήγας Φεραίος.
Σήμερα, θύμα ενός κομματικού κράτους και μίας πολιτικής σταδιακής αποδόμησης των εννοιών Θεός – Πατρίδα – Λαός - Εργασία – Οικογένεια - Πρόοδος, στα πρότυπα μιας στρεβλής νέο-σοσιαλιστικής εκπαίδευσης που πρέσβευε μόνο δικαιώματα χωρίς καμμία υποχρέωση, οι γενιές μετά το Πολυτεχνείο καθοδηγήθηκαν γρήγορα στο να γίνουν πελάτες ενός στρεβλού κράτους, που δεν παρήγαγε Πολίτες αλλά Πελάτες. Πελάτες, χωρίς παιδεία, που ενώ τυπικά ήταν ελεύθερη να διακινεί όλες τις ιδέες, έσπειρε και έτρεφε εν τούτοις συστηματικά την άγνοια της ιστορίας, την άγνοια της Κοινωνίας Πολιτών, την αποξένωση από οτιδήποτε πατριωτικό, εθνικό, θρησκευτικό, αλλοτρίωση από οτιδήποτε που έδινε εθνική ταυτότητα στον Έλληνα και την Ελληνίδα, αγάπη για την χώρα, σεβασμό για τον συνέλληνα. Αντίθετα, η σοσιαλιστική παιδεία έσπειρε την ιδέα ότι το κράτος δεν είναι δικό σου, αλλά κάτι που πρέπει να το εκμεταλλευθείς για προσωπικό όφελος, ότι είναι οιονεί εχθρός, ότι το να είσαι πατριώτης είναι οπισθοδρομικό, ότι η Σημαία μπορεί να καίγεται από τον καθένα και ότι η αξία του υπέρτατου εθνικού συμβόλου είναι θέμα προσωπικής άποψης και διαπραγμάτευσης, ότι είναι «ξύπνιο» και «μαγκιά» να βολευτείς εσύ και ας καεί ο γείτονας σου. Και έτσι το κράτος σήμερα, κάτω από αυτή την παιδεία, έγινε ένα τέρας, ένας εχθρός του Πολίτη, που συμφέρει να υπάρχει μόνο για κείνους που πάντα το χρησιμοποίησαν και το μετέτρεψαν σε προδότη του Έθνους για το δικό τους συμφέρον.
Αυτήν την παιδεία φωνάζουν και σήμερα οι φοιτητές ότι θέλουν να αλλάξει. Να μην είναι πλέον δέσμια της ξύλινης προοπτικής, του συμφέροντος και της γλώσσας των κομμάτων, να μην φοβάται να θαυμάσει τους προγόνους μας, την ρωμιοσύνη, τις Αρχαίες, Βυζαντινές και νεώτερες ιστορικές μας ρίζες και να επιδιώξει να μιμηθεί και να ξεπεράσει τους προγόνους, να τολμήσει να μεταλαμπαδεύσει ένα καινούργιο Ελληνικό Πολιτισμό που να γίνει πρότυπο πολιτιστικού παραδείγματος στην Ευρώπη. Να χτίσει καινούργιους Πολίτες, οι οποίοι όμως πρώτα να είναι συνειδητοποιημένοι Έλληνες, πατριώτες και αδελφωμένοι, και μετά Ευρωπαίοι.
Πράγμα που μας φέρνει στο τρίτο και τελευταίο κομμάτι του τρίπτυχου: «Ελευθερία»
Τίποτε από τα παραπάνω δεν μπορεί να γίνει πραγματικότητα αν ένας Λαός είναι υπό κατοχή, όπως είναι σήμερα ο Ελληνικός. Μπορεί να γίνεται μεγάλη προσπάθεια, από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης να αμβλυνθεί η εικόνα της στυγνής κατοχής και κοινωνικής δυστυχίας της Ελλάδος, αλλά δεν υπάρχει πλέον «Ελευθερία» στην Ελλάδα. Και αυτή την φορά, η κατοχή είναι χειρότερη γιατί γίνεται με τις ευλογίες και απόλυτη υπαιτιότητα των «φιλελεύθερων δυτικών δημοκρατιών».
Μόνη μας ελπίδα επιβίωσης στους πολύ δύσκολους καιρούς που έρχονται, είναι η πίστη μας στην Αθάνατη Ελεύθερη Ελλάδα και στον Αθάνατο Ελεύθερο Λαό της, που έχει επιζήσει πολύ χειρότερα. Ελπίδα μας είναι η Πίστη στο μεγαλείο του αγώνα του Λαού αυτού που αναφύεται σαν σπάνιος καρπός ενός δένδρου που όλοι μας πιστεύαμε – και που τόσες προσπάθειες έκαναν και συνεχίζουν να κάνουν για να πιστέψουμε - ότι ήταν ξεραμένο και νεκρό προ πολλού.
Ότι η Γενιά του 21, του 40, η Γενιά του Πολυτεχνείου ήταν περιστασιακή, ότι η Ελλάδα δεν μπορεί να ξαναδώσει ήρωες, ότι η Ελλάδα δεν μπορεί να επιβιώσει πιστεύοντας στον Λαό της. Ότι η Γενιά του Πολυτεχνείου έσβησε, πουλήθηκε, κιότεψε, ξεχάστηκε.
Απάντηση στον ψεύτικο ισχυρισμό αυτό έρχεται από την Όλγα Γεριτσίδου, θυγατέρα του Γεώργιου Γεριτσίδη, εφοριακού υπαλλήλου, που δολοφονήθηκε άγρια στα γεγονότα του Πολυτεχνείου στις 17 Νοεμβρίου 1973:
Η γενιά του Πολυτεχνείου ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ Η ΓΕΝΙΑ ΤΩΝ ΔΟΣΙΛΟΓΩΝ ΠΟΥ ΜΕΧΡΙ ΚΑΙ ΣΗΜΕΡΑ ΑΣΕΛΓΟΥΝ ΕΠΑΝΩ ΤΗΣ ΓΙΑ ΔΙΚΟ ΤΟΥΣ ΚΕΡΔΟΣ ΚΑΙ ΣΥΜΦΕΡΟΝΤΑ. Όπως και η γενιά του 1940 δεν είναι η γενιά του Τσολάκογλου και του Ράλλη και των μαυραγοριτών και κουκουλοφόρων που όμως έζησαν την ίδια εποχή.
Απάντηση στον ψεύτικο ισχυρισμό αυτό έρχεται από την Όλγα Γεριτσίδου, θυγατέρα του Γεώργιου Γεριτσίδη, εφοριακού υπαλλήλου, που δολοφονήθηκε άγρια στα γεγονότα του Πολυτεχνείου στις 17 Νοεμβρίου 1973:
Η γενιά του Πολυτεχνείου ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ Η ΓΕΝΙΑ ΤΩΝ ΔΟΣΙΛΟΓΩΝ ΠΟΥ ΜΕΧΡΙ ΚΑΙ ΣΗΜΕΡΑ ΑΣΕΛΓΟΥΝ ΕΠΑΝΩ ΤΗΣ ΓΙΑ ΔΙΚΟ ΤΟΥΣ ΚΕΡΔΟΣ ΚΑΙ ΣΥΜΦΕΡΟΝΤΑ. Όπως και η γενιά του 1940 δεν είναι η γενιά του Τσολάκογλου και του Ράλλη και των μαυραγοριτών και κουκουλοφόρων που όμως έζησαν την ίδια εποχή.
Η γενιά του Πολυτεχνείου είναι ο κάθε Έλληνας που δεν δέχτηκε να ξεπουλήσει στους ξένους τα Πάτρια, που δεν δέχτηκε να γίνει μαριονέττα του κάθε ξένου δάχτυλου, τραπεζίτη και μεγαλοκαρχαρία, που δεν δέχτηκε μία κομματική ρητορική χωρίς να εφαρμόζει αυτά που έλεγε στην καθημερινότητα του άσχετα αν οι κομματικοί ταγοί τον κορόιδεψαν και τον κοροϊδεύουν, ο κάθε Έλληνας που άσχετα από ο,τιδήποτε προσωπικό θα σηκώσει το τουφέκι και θα πάει στο μέτωπο υπέρ Πατρίδος όπως σε εκείνη την επιστράτευση υπέρ της Κύπρου μας το 1974 που σύσσωμος ο Ελληνικός Λαός, η γενιά δηλαδή του Πολυτεχνείου, πήγε να καταταγεί εθελοντικά για να την υπερασπίσει και οι προδότες την γύρισαν πίσω επικαλούμενοι (όπως συνήθως) έλλειψη όπλων και υποδομών.
ΨΩΜΙ - ΠΑΙΔΕΙΑ - ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ!
Ας μείνει το σύνθημα αυτό βαθειά και διαχρονικά χαραγμένο μέσα μας.
Ας περιμένουμε και ας πασχίσουμε όλοι μας για την ώρα που και τα 3 θα υπάρχουν πραγματικά στην Ελλάδα μας!
(Αυτό είναι το κείμενο της ομιλίας του Καθηγητή του Κολεγίου μας κ. Μιχάλη Τζανάκη, που έδωσε στους μαθητές της Παρασκευής, στις 18 Νοεμβρίου 2011, κατά τον εορτασμό για την Επέτειο του Πολυτεχνείου).
ΨΩΜΙ - ΠΑΙΔΕΙΑ - ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ!
Ας μείνει το σύνθημα αυτό βαθειά και διαχρονικά χαραγμένο μέσα μας.
Ας περιμένουμε και ας πασχίσουμε όλοι μας για την ώρα που και τα 3 θα υπάρχουν πραγματικά στην Ελλάδα μας!
(Αυτό είναι το κείμενο της ομιλίας του Καθηγητή του Κολεγίου μας κ. Μιχάλη Τζανάκη, που έδωσε στους μαθητές της Παρασκευής, στις 18 Νοεμβρίου 2011, κατά τον εορτασμό για την Επέτειο του Πολυτεχνείου).
